Prof. Dr. Ethem Derman
Ankara Üniversitesi
Parlak Yıldızlar Mevsimi
Kısa yaz gecelerinde gördüğümüz gökyüzü ile kışın uzun gecelerde gördüğümüz gökyüzü farklıdır. Hiç dikkatinizi çekti mi bilmiyorum ama kışın baktığınızda bol miktarda parlak yıldızlar görürsünüz, yaz mevsiminde öyle değildir. EarhSky sitesinin yazarı Deborah Byrd her sene bu olayı vurgular. Ben de bu sene yazmaya karar verdim. Şekilleri türkçeleştiremedim çünkü arka planları çok karışıktı ama yine de yazı içerisinde söz edeceğim.
Benim gibi kuzey yarımkürede yaşayan ve çok sık gökyüzüne bakan insanları bu ilginç olayı hemen fark eder. Örneğin gökyüzünün en parlak yıldızı Akyıldız (Siriüs) kışın kendisini gösterir. Gökyüzünü tanıyanlar Avcı (Orion) takımyıldızına bakmaktan kendilerini alamazlar. Avcını kuşağında bulunan üç parlak yıldız tarihte tüm kavimlerin ilgisini çekmiştir. Avcını ellerin ve ayaklarını gösteren yıldızlar da yine çok parlaktır. Gelelim sadede…
Birinci görselde kırmızı oklarla Samanyolunun hangi bölgesine baktığımız gösterilmiştir. Doğrudan Samanyolunun merkezi bölgesi ve yıldız açısından çok yoğun olan bölgedir. Mavi oklar ile kışın gördüğümüz gökyüzü gösterilmiştir. Güneşimiz Samanyolunun Orion kolu üzerinde ve biraz da onun iç bölgesinde yer alır ve kışın galaksimizin dış mahallelerine bakıyoruz. Buralarda çok daha az yıldız vardır.
Orion kolunda olduğumuz için aynı zamanda bu kolda bulunan ve bize yakın olan dolayısıyla da parlak yıldızları görürüz. Samanyolunun Orion kolu temel sarmal kollardan biri değildir. 3 500 IY genişliğinde ve 10 000 IY uzunluğunda çok kısa bir koldur. İşte o meşhur Avcı (Orion) takımyıldızı bu kol içinde ve bize komşudur, kolun adı da bu takımyıldızdan kaynaklanır.
Birinci görselde Samanyolunun kolları ve güneşin yeri gösterilmiştir. Güneş galaksinin merkezinden 26 000 IY uzaklıktadır. Galaksimizin çapı 100 000 IY olduğuna göre yazın biz 75 000 IY ötelere bakarken kışın sadece 25 000 IY uzaklığa bakarız. İkinci görselde Orion kolu üzerinde Güneşin (sun) yerini ve parlak yıldızların konumlarını görüyorsunuz. Kışın gökyüzü yazdan daha güzeldir, soğuk havalarda giyinin ve bu güzelliği seyredin. Sevgilerimle…
